Khu Trại giam bệnh viện Chợ Quán
- Trong quá trình xâm lược nước ta, thực dân Pháp đã bắt bớ nhiều chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước, tra tấn dã man đến lâm bệnh nặng. Do yêu cầu tiếp tục khai thác tra hỏi tù nhân nên chúng phải tiến hành điều trị bệnh cho họ. Lúc đó, ở Sài Gòn chỉ có 1 bệnh viện dành cho dân bản xứ đó là bệnh viện Chợ Quán. Do vậy, thực dân Pháp đã đưa những bệnh nhân tù nhân sắp chết vào đây vừa khai thác vừa chạy chữa cầm chừng. Từ đó, khu nhà dành để nhốt người bị bệnh tâm thần trở thành nơi giam giữ những người bệnh là tù nhân.
- Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới (số 190 đường Bến Hàm tử, Phường 1, Quận 5, TP.HCM)- tiền thân là Bệnh viện Chợ Quán, được xây dựng vào năm 1875. Bên trong khuôn viên bệnh viện có một khu nhà tù từ thời Pháp, dùng để nhốt bệnh nhân tâm thần và sau đó là nơi giam giữ các tù nhân chính trị. Nhà tù này đã từng giam giữ vị Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương, nay là Đảng Cộng sản Việt Nam - đồng chí Trần Phú. Ông bị giam giữ từ ngày 28.8.1931 đến ngày 6.9.1931 thì ông mất trong nhà tù vì bệnh lao phát nặng.
- Hiện nay khu trại giam trong bệnh viện được mở cửa để khách đến tham quan. Từ cổng bệnh viện đi vào khu trại giam phía bên phải, mặt bằng kiến trúc của khu trại giam hình chữ U. Dãy ngang của hình chữ U dài 32m, rộng 12m. Hai dãi dọc bằng nhau, mỗi dãy dài 14m, rộng 7,5m. Bên ngoài phía trước cửa trại giam có phòng gác nhỏ, lợp ngói móc. Xung quanh có tường gạch diện tích 2m x 2m. Tại khu trại giam trong bệnh viện Chợ Quán, đồng chí Trần Phú vẫn mang số tù 518431.S .Ngày đầu, đồng chí bị giam trong phòng giam tập thể rộng khoảng 35m vuông có thể giam khoảng 20 người. Tuy bệnh tình rất nặng nhưng đồng chí vẫn giữ vững tinh thần và luôn động viên người khác cho đến ngày thứ 3, nhân viên bệnh viện xét nghiệm thấy có triệu chứng lao nên chúng chuyển sang khu cách ly.
- -Đi sâu vào bên trong là khu cách ly, có cửa sắt kiên cố, ngăn cách với bên ngoài. Bên trong có 3 phòng giam, 2 phòng đầu là cá nhân và 1 phòng tập thể. Đồng chí Trần Phú cũng từng bị giam tại đây, khi bị phát hiện mắc bệnh lao. Bên trong khu vực cách ly, có phòng giam 3A là nơi đồng chí Trần Phú mất. Di tích vẫn còn in đậm dấu vết của gông cùm, xiềng xích dưới chế độ thực dân.
- Tồn tại gần 150 năm, khu nhà giam tại bệnh viện Chợ Quán đã trải qua vài lần trùng tu, nhưng kiến trúc vẫn như cũ. Khu trại giam trong bệnh viện Chợ Quán được Bộ Văn hóa công nhận là di tích lịch sử theo quyết định số 1288 - VH/QĐ ký ngày 16/11/1988, được Trung tâm văn hóa Quận 5 tiếp quản, mỗi ngày đều có nhân viên đến trông coi và hướng dẫn khách du lịch đến tham quan.
